මේ ලියන අද ඩඩ්ලි සේනානායක හිටපු අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ මරණ දිනයයි. පශ්චාත් නිදහස් යුගයේ බිහි වූ යහපත් රාජ්‍ය නායකයා ද නීතියේ ආධිපත්‍ය කෙරෙහි විශ්වාසය තැබූ හොඳම නායකයකුද ලෙස ඩඩ්ලි සේනානායක මහතා කැපී පෙනේ. ඔහු සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලධර්ම දැනුවත්ව හෝ නොදැනුවත්ව අභ්‍යාස කළේය. 1953 හර්තාලයේදී මුල්ඔය වත්තේ කම්කරුවකු වූ කන්දසාමි සහෝදරයා පොලිස් වෙඩි පහරකින් මිය ගියේය .ඒ මරණයෙන් ඉක්බිති රැස්වූ පළමු පාර්ලිමේන්තුවේදී කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ පීටර් කේනමන් සහෝදරයා වේගවත් කතාවක් කරමින් එසමයේ අගමැතිවරයා වූ ඩඩ්ලි සේනානායක හැඳින්වූයේ මිනීමරුවෙකු ලෙසය. එහිදී සේනානායක මහතා සංවේදී වෙමින් කඳුළු සැලූ බව පාර්ලිමේන්තු ඉතිහාසය සටහන් වේ. ඉනික්බිතිව ඔහු සිය අග්‍රාමාත්‍ය ධුරයෙන් පවා ඉවත් විය.
මේ කොරෝනා සමයේ ලොක්ඩවුන් වී සිටින හෙයින් බොහෝ වැඩ රාජකාරි බහුල උදවිය නිදහසේ එක්තැන්වී සිටිති. එසේ සිටින අප මිත්‍ර ලාල් විජේනායකයන් පැවසූ ඩඩ්ලි ගැන කතාවකි මේ.
1960-65 රජයේ විපක්ෂනායකවරයා වූයේ ඩඩ්ලි සේනානායක මහතාය. ලාල් විජේනායක මහතා එවකට පේරාදෙණි විශ්වවිද්‍යාලයේ ශිෂ්‍යයකු විය. එදවස ශිෂ්‍ය සංගමයේ ආරාධනයෙන් දේශනයකට පැමිණි ඩඩ්ලි සේනානායක මහතා විශ්වවිද්‍යාල කලාගාරයේ දී සිය දේශනය පැවැත්වීමට සූදානම් විය. එහෙත් දේශනය සිදු වන අතරතුර ශිෂ්‍යයන්ගේ සංවිධානාත්මක බාධාකාරී ඝෝෂාවන් නිසා එතුමාට සිය කටයුත්ත නිසි පිලිවලට කිරීමට නොහැකිව දේශනය අතර මැද නවතා දැමීමට සංවිධායකයන්ට සිදුවිය . ඉක්බිති කලාගාරයේ පසුපස දොරෙන් ආරක්ෂිතව සේනානායක මහතා ඉවතට ගෙන යාමට සංවිධායකයන්ට උවමනා වුවත් එතුමා ස්ව අභිමතය පරිදි ශිෂ්‍යයන් සමගම ඉදිරිපස දොරින් පිටවී යාමට පැමිණියේය . එහිදී විරෝධතා දැක්වූ සිසුන්ගේ කායික හිංසනයන්ට (රහස් පෙදෙස මිරිකීම ආදී) ලක්වීමට එතුමාට සිදුවිය.
මෙම අශෝභන සිදුවීම ආරංචි වූ එවකට උපකුලපති සර් නිකුලස් ආටිගල වහා එතනට පැමිණියේ කෝපයෙන් ගැහෙමින් ය. සර් නිකුලස් ආටිගල සේනානායක මහතාගේ හිතවතෙක් ද ඥාතියෙක් ද විය. සර් නිකුලස් වහාම ක්‍රියාත්මක වෙමින් හිංසන ක්‍රියාවේ යෙදුණු ශිෂ්‍යයන් තිස් ගණනකගේ පන්ති තහනම් කොට දඬුවම් පමුනුවන ලදී. විශ්වවිද්‍යාල අවසන් විභාගයට මුහුණ දීමට සිටි විජය වික්‍රමරත්න පසුව නියෝජ්‍ය පොලිස්පතිවරයෙකු වූ කොටකදෙනිය ආදීන්ද මේ පන්ති තහනමට ලක්වූ හිෂ්‍යයන් අතර සිටියා්ය.
මේ උද්ගතවූ තත්වය ගැන කලබලයට පත් ශිෂ්‍ය සංගමය පන්ති තහනමට ලක්වූ සිසුන්ට සමාව දෙන්නැයි ඉල්ලා සිටියත් සර් නිකුලස් ආටිගල එම ඉල්ලීම කිසිසේත්ම කනකට නොගත්තේය.
අවසන එකල විශ්වවිද්‍යාලයේ සමසමාජ,කොමියුනිස්ට්,මහජන එක්සත් පෙරමුණු ශිෂ්‍ය නායකයන් විපක්ෂ නායකවරයා හමුවී පන්ති තහනමට ලක්වූවන්ට සමාව දෙන ලෙස ඉල්ලා සිටීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් කොළඹ ගියේය. සේනානායක මහතා සමග සබඳතාවක් සකසා ගැනීමේ අරමුණින් පළමුව ශිෂ්‍ය නායකයන් තිදෙනා ගියේ කොළඹ යූනියන් පෙදෙසේ පිහිටි සම සමාජ පක්ෂ කාර්යාලයටයි. ඒ සමසමාජ නායක ඇන් ඇම් සහෝදරයාගේ පිහිට බලාපොරෝත්තුවෙනි. ශිෂ්‍ය නියෝජිතයන් කාරණය පැහැදිලි කරනවාත් සමගම කෝපයට පත් ඇන්.ඇම්. ' විශ්වවිද්‍යාලයකට පැමිණ දේශපාලන නායකයෙකුට නිදහසේ තම අදහස් දැක්වීමට ඉඩ නොදීම මොනතරම් අශෝභන දැයි පවසා ඉල්ලීම ප්‍රතික්ෂේප කොට ඇත. බලාපොරොත්තු කඩවූ සිසුන් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයට සම්බන්ධ ශිෂ්‍ය නියෝජිතයාගේ මෙහෙයවීමෙන් කොමියුනිස්ට් පක්ෂ කාර්යාලයට ගොස් පක්ෂයේ ලේකම් පීටර් කේනමන් මහතා හමුවී තිබේ. එහිදීද ශිෂ්‍ය නායකයන් වෙත ලැබුණු උත්තරය ඇන්.ඇම්ගේ උත්තරයට දෙවැනි නොවීය. බලාපොරොත්තු කඩනොකරගත් සිසුන් තිදෙනා අවසාන උත්සාහය ලෙස පාර්ලිමේන්තුවේදී තෙමේම විපක්ෂනායකවරයා හමුවීමට උත්සාහයක් ගත්තෝය. අද මෙන් නොව මහජන ගැලරියට බාධාවකින් තොරව මහජනයාට නිදහසේ යාමට හැකි යුගයකි ඒ. පාර්ලිමේන්තුවේ තේ විවේකයට සභාව කල්තබන විට ඒ අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජන ලබා විපක්ෂ නායකවරයාට කාරණය සැලකොට සහනයක් ලබා ගැනීම ශිෂ්‍යයන්ගේ අරමුණ විය. ඒ සඳහා කල් මරමින් සිටි සිසුන් යලිත්වරක් දුටු ඇන්.ඇම්. ම මැදිහත්වී ඩඩ්ලිට කාරණය පවසා ශිෂ්‍යයන්ට එතුමන්ව මුණගැස්වීය.
සිදුවු හිරිහැරය තමාට විනෝදයක් වූ බව පැවසූ සේනානායක මහතා එවේලේම සර් නිකුලස්ට කතාකොට අදාළ හිෂ්‍යයන්ට එවැනි දඬුවමක් නොදෙන ලෙස ඉල්ලා සිටියේලු. එහෙත් එවේලේ සිසුන් තිදෙනා අමතා සේනානායක මහතා පවසා ඇත්තේ 'තවත් කිසිකෙුට මෙලෙස අතවර කොට ලැබෙන දඬුවමින් බේරා ගැනීමට තමා හමුවට නොඑන' ලෙසයි. විශ්වවිද්‍යාලය යනු කාගේත් අදහස්වලට ඉඩක් ලබාදිය යුතු තැනක් නොවේදැයි එතුමා හිෂ්‍යයන්ගෙන් විමසා ඇත.
පසුවදා සිට පංති තහනමට ලක්වූ සිසුන්ගේ දඬුවම සර් නිකුලස් ආටිගල උපකුලපතිවරයා විසින් ඉවත් කොට තිබේ.
ඩඩ්ලිගේ මෙවැනි සංවේදී ගුණාංග සමාජය විසින් වටහා ගත් බව ඔහුගේ මරණය වෙනුවෙන් ගොනුවූ මහජන හෝකයෙන් සැබෑවටම සනාත විය.
බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයේ යහපත් ගුණාංග අගයමින් ඒ අනුව සිය දේශපාලන ජීවිතය පවත්වාගෙන ගිය හොඳ පාර්ලිමේන්තුවාදියෙකි ඩඩ්ලි සේනානායක මහතා. එතුමා තරම් හොඳ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නායකයෙකු මෙරට බිහිවූයේ නැති බව මගේ අදහසයි.
